تاریخ انتشار:
۱۴۰۴/۰۲/۲۰
شماره:
۲۶۳۲
وابستگی به فضای مجازی؛
زنگ خطر روابط انسانی
عبدالرضا حیدری اردکانی
روزنامه‌نگار
در حالی که شبکه‌های اجتماعی به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند، کارشناسان نسبت به اثرات پنهان آن‌ها بر روابط خانوادگی هشدار می‌دهند. آیا می‌توان بین بهره‌مندی از این فناوری‌ها و حفظ صمیمیت خانوادگی تعادلی پایدار ایجاد کرد؟
خانواده؛ قربانی تنهایی در جمع
دنیای امروز، جایی که مرز میان واقعیت و مجاز کم‌رنگ‌تر از همیشه است، شاهد نفوذ بی‌وقفه شبکه‌های اجتماعی در سبک زندگی مردم است. اینستاگرام، واتس‌اپ، تلگرام و تیک‌تاک نه‌تنها ابزار ارتباطی، که بخشی از هویت و برنامه روزانه بسیاری از افراد شده‌اند. اما پشت این کارکردهای جدید، چالشی جدی برای ساختار سنتی خانواده‌ها در حال شکل‌گیری است.
خانواده به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی، همواره بر پایه تعامل رودررو، گفت‌وگوهای صمیمانه و ارتباطات عاطفی استوار بوده است. امروز اما در بسیاری از خانه‌ها، اعضای خانواده ساعت‌ها در کنار هم نشسته‌اند، اما هریک در دنیای مجازی جداگانه‌ای غوطه‌ورند. این پدیده که روان‌شناسان از آن به‌عنوان «تنهایی در جمع» یاد می‌کنند، پیوندهای عاطفی را به تدریج سست کرده و فاصله‌ای خاموش و ناپیدا میان افراد ایجاد کرده است.
آمارها نیز این واقعیت را تأیید می‌کنند. بنا بر نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایسپا در سال ۱۴۰۲، بیش از ۷۰ درصد کاربران ایرانی روزانه بیش از سه ساعت از وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند؛ عددی که نشان می‌دهد این فضا بخش بزرگی از زمان مفید افراد را به خود اختصاص داده است؛ فضایی که اگرچه فرصت‌هایی نوین فراهم آورده، اما سایه تهدیدهایش بر روابط انسانی سنگینی می‌کند.
روابط خانوادگی زیر فشار اسکرول‌ها
کارشناسان حوزه خانواده معتقدند افزایش وابستگی به شبکه‌های اجتماعی، یکی از دلایل اصلی کاهش کیفیت تعاملات خانوادگی است. وقتی جای گفت‌وگو را اسکرول صفحات مجازی می‌گیرد، صمیمیتی که زمانی ستون اصلی خانواده‌ها بود، آرام‌آرام رنگ می‌بازد. این وابستگی نه فقط بر روابط عاطفی، که بر تربیت فرزندان، الگوهای رفتاری و حتی سلامت روانی اعضای خانواده تأثیرگذار است. اما در این میان، همه نگاه‌ها به شبکه‌های اجتماعی منفی نیست. برخی معتقدند استفاده هوشمندانه و آگاهانه از این فضا می‌تواند فرصتی برای حفظ ارتباطات، به‌ویژه میان خانواده‌هایی که اعضای آن در شهرها یا کشورهای مختلف زندگی می‌کنند، باشد.
تعادل؛ کلید نجات روابط انسانی
راهکار نه در حذف کامل شبکه‌های اجتماعی، بلکه در مدیریت آگاهانه آن‌ها نهفته است. خانواده‌ها می‌توانند با تدوین قوانینی مشخص، اختصاص زمان‌هایی برای دوری از موبایل، ایجاد فرصت‌هایی برای گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره و تشویق به حضور در فعالیت‌های مشترک، تعادلی میان دنیای واقعی و مجازی برقرار کنند. اگر چنین تعادلی محقق شود، شبکه‌های اجتماعی به‌جای تهدید، به ابزاری برای تقویت ارتباطات، تبادل اطلاعات مفید و حتی ارتقای همدلی خانوادگی تبدیل خواهند شد. انتخاب با ماست؛ انتخاب میان وابستگی بی‌هدف یا بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری. آینده روابط انسانی در گرو این انتخاب آگاهانه است.