تاریخ انتشار:
۱۴۰۴/۰۲/۱۷
شماره:
۲۶۳۱
قلعه ضحاک هشترود؛ گواهی از تاریخ، اسطوره و هویت ایرانی
قلعه تاریخی ضحاک در هشترود، به‌عنوان یکی از نمونه‌های شاخص معماری صخره‌ای و نظامی در شمال‌غرب ایران، امروز در مرکز توجه برنامه‌های مرمتی، پژوهشی و توسعه‌محور اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی قرار گرفته و قرار است با نگاهی فرهنگی، نه‌تنها در مسیر احیای فرهنگی قرار گیرد، بلکه به یکی از قطب‌های گردشگری فرهنگی کشور تبدیل شود.
میراث آریا: در میان فراز و نشیب‌های جغرافیای آذربایجان شرقی، بر فراز کوهی منفرد در جنوب شهرستان هشترود، قلعه‌ای برساخته از سنگ و افسانه قد برافراشته که نه‌تنها به‌مثابه یک دژ تاریخی، بلکه به‌عنوان نماد مقاومت، حکمت و روایت‌های کهن در حافظه تمدنی ایرانیان باقی‌مانده است. قلعه ضحاک، بنایی رازآلود با پیشینه‌ای بیش از سه‌هزار سال، امروز در نقطه تلاقی تاریخ، اسطوره و توسعه فرهنگی‌گردشگری منطقه جای گرفته و بازخوانی آن، نه‌فقط ضرورتی باستان‌شناختی، بلکه ضرورتی هویتی برای امروز و فردای ماست.
پیکره سترگ قلعه ضحاک، با ساختاری پیچیده و مهندسی‌شده، بر بستر صخره‌های سرخ‌رنگ منطقه نشسته و موقعیت راهبردی آن حکایت از انتخابی هوشمندانه برای ساخت دژهای نظامی در دوره‌های کهن دارد. ارتفاع آن از سطح دریا، صعب‌العبور بودن معابر پیرامونی، اشراف کامل بر دشت‌های اطراف و دسترسی به منابع آبی چون آیدوغموش و قرانقوچای، جملگی این قلعه را به دژی کم‌نظیر در تاریخ ایران‌زمین بدل ساخته‌اند.
از منظر معماری و کاربری، قلعه ضحاک شواهدی از دوره‌های مادی، اشکانی، ساسانی و اسلامی را در دل خود دارد. قوس‌های ساسانی، تالارهای ستون‌دار، آب‌انبارهای عمیق، بقایای معابد و سازه‌های دفاعی، نشان می‌دهد که این مکان نه‌فقط یک پایگاه نظامی بلکه محلی آیینی، سیاسی و حتی آموزشی بوده است. برخی منابع آن را معبدی منسوب به آناهیتا، ایزدبانوی آب‌ها می‌دانند؛ و برخی، آن را جایگاه ضحاک ماردوش، چهره تاریک شاهنامه. این درهم‌تنیدگی روایت‌های تاریخی و اسطوره‌ای، هویتی چندلایه برای قلعه پدید آورده که امروزه موضوع تحلیل‌های متعددی در حوزه‌های اسطوره‌شناسی، تاریخ تمدن و باستان‌شناسی است.